Royals & denim – deel 1

Qua mode kun je tegenwoordig alle kanten op, maar er zijn ook items bij die in de loop van de tijd gemeengoed zijn geworden. Een spijkerbroek bijvoorbeeld. Uit onderzoek is gebleken dat slechts 6% procent van de Nederlandse bevolking de klassieker níet in de kast heeft hangen, en 94 % dus wél. Tot welke categorie de royals behoren, spreekt voor zich. Ook aan het hof hebben ze de magie van denim ontdekt.

Normaal gesproken vertellen stoffen uit de negentiende eeuw een intrigerend verhaal over status, welvaart en creativiteit. Bij denim is daar geen sprake van, want het succesverhaal van de onverwoestbare stof brengt ons naar de stoffige goudmijnen van Californië. Halverwege de negentiende eeuw beproefden duizenden gelukszoekers hier hun geluk, nadat een eenvoudige timmerman een klompje goud had gevonden in de bedding van de America River. Het werk in de mijnen was zwaar en ruw, en daarom moesten de delvers ook op zoek naar iets heel anders: onverwoestbare werktenues.

Kledingfabrikant Levi Strauss zag zijn kans schoon en bracht een broek op de markt van bruine canvas. Het idee sloeg gelijk aan, maar al snel raakte het materiaal op en moest Strauss op zoek naar een geschikt alternatief. Dat werd Serge de Nîmes, oftewel: katoen in keperbinding uit de Franse stad Nîmes. Een goede zet, want de stugge stof bleek niet alleen sterker, maar ook mooier te zijn. Door de keuze voor blauwe scheringdraden en witte inslagdraden was het katoen immers tweekleurig: donkerblauw aan de buitenzijde, wit aan de binnenzijde. Hier kon de kledingfabrikant zijn creativiteit natuurlijk goed op loslaten, en ook met de naam ging hij aan de slag. Om zijn nieuwe werkbroeken nog moderner en Amerikaanser te maken, liet Strauss de Franse benaming ‘De Nîmes’ omdopen tot de-nim. Et voilà: de must-have voor de Amerikaanse arbeider was geboren.

Te veel eer
Uit het feit dat de spijkerbroeken van Levi Strauss nog steeds wereldberoemd zijn en worden verkocht onder de naam Levi’s, blijkt wel dat de kledingfabrikant een goede neus voor zaken had. Maar had zijn succes alleen te maken met zijn keuze voor denim? Nee, dat zou teveel eer zijn voor de stof. Levi Strauss had namelijk ook nog een ander wapen achter de hand: klinknagels. Hiermee verstevigde hij alle broekszakken, zodat ze niet zouden uitscheuren tijdens het harde werk in de mijnen. Een goede zet, die gelijk ook de bijnaam van denim verklaart: spijkerstof.

Maar hoe zit het dan met de benaming jeans, zoals een spijkerbroek ook wel wordt genoemd? Dat is niet zo heel ingewikkeld. Voor het verven van de blauwe scheringdraden van denim werd in de negentiende eeuw vooral indigo gebruikt: een blauwe kleurstof die werd gewonnen uit indigoplanten die in Mexico en India groeiden. In het Frans werd indigo ook wel ‘Blue de Gênes’ genoemd, wat weer werd omgedoopt tot ‘bluejeans’ en uiteindelijk tot ‘jeans’. De begrippen jeans, spijkerstof, denim en Serge de Nîmes zijn dus nauw met elkaar verweven, en sinds de spijkerbroek ook nog eens wordt gemaakt van andere stoffen dan gekeperde katoen, is het qua modebegrippen helemaal een ratjetoe geworden.

Europa
Maar laten we nog even teruggaan naar de negentiende eeuw, want de voormalige arbeidersstof is natuurlijk niet zonder slag of stoot in de kledingkast van onze koning en koningin terechtgekomen. Nee, daar is heel wat werk voor verzet, want de elite wilde in de negentiende eeuw absoluut niet gezien worden met denim. Door middel van kant, zijde, edelstenen en exotisch bont bakende men de bovenste klasse juist angstvallig af van de rest van de bevolking, en het gebruik van denim zou de kloof tussen rijk en arm zomaar kunnen verkleinen.

Van denim moest de elite dus niets weten, en daarom waren de overzeese handelaren er ook niet zo happig op om de broeken van spijkerstof mee te nemen op reis naar Europa. Arbeiderskleding werd immers niet gekocht, maar veelal binnenshuis gemaakt of onderling geruild. Voor de definitieve doorbraak in Europa moest denim dus nog even geduld hebben. Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog welteverstaan, want in die tijd namen de Amerikaanse geallieerden naast hun uniform ook hun dagelijkse goed mee. En dat betekende in de meeste gevallen een overall of werkbroek van denim. Een betere introductie kon de stof zich niet wensen. 

Rebellie
Ondanks hun grote waardering voor de Amerikaanse bevrijders, lieten koningin Wilhelmina en prinses Juliana de nieuwe spijkertrend aan zich voorbij gaan. Publiekelijk in ieder geval, en daar keek ook niemand vreemd van op. Denim werd immers nog steeds gezien als een echte arbeidersstof en dankzij beroemdheden als Elvis Presley en James Dean werd het tweekleurige katoen ook nog eens razend populair onder de rebellerende jeugd. Beide associaties waren natuurlijk verre van koninklijk en chic.

In Canada stonden de zaken er anders voor, want daar werd de stof in de jaren vijftig en zestig vooral geassocieerd met stoere cowboys, waar het land maar wat trots op was. Daarom liet prins Philip voor de Canadian Tour van 1951 ook speciaal een wijdvallende spijkerbroek maken, die in beeld kwam tijdens een avondje dansen in Ottowa. Zijn vrouw, prinses Elizabeth, deed ook een duit in het zakje, en droeg diezelfde reis een blauwe pantalon van linnen, die vanuit de verte wel wat weghad van een jeans. Voor die tijd een heel gewaagde en toepasselijke keuze.

In de jaren zeventig volgde prins Claus haar voorbeeld door spijkerbroeken te dragen op informele momenten, en hij was zeker niet de enige. Toch duurde het nog heel wat jaren voor denim beetje bij beetje geaccepteerd werd als een geschikt materiaal voor koninklijke vrijetijdskleding. En de acceptatie omvatte ook niet meer dan dat, want bij officiële gelegenheden bleef de voorkeur uitgaan naar mantelpakken en maatpakken van chique wol of zijde.  

Wie van die wetenschap gretig gebruik maakte, was prinses Diana. Kort na haar scheiding vertrok zij voor het Rode Kruis naar Angola om liefdadigheidswerk te doen. Aan het einde van de veelbewogen trip sprak ze de pers toe in een zwarte blazer en een verbleekte spijkerbroek. De informele kledingkeuze was natuurlijk geen toeval, en liet in één oogopslag zien dat de prinses haar oude leven vol protocol en uiterlijk vertoon definitief achter zich had gelaten. Ze was -nog meer dan voorheen- een wereldverbeteraar geworden.

Morgen gaat het verhaal over koninklijke denim verder en gaan we kijken naar Máxima’s spijkerjasje met rafels, Meghans jeans met gaten en een fantastische spijkerlook van Rania.