Het Koninklijk Paleis en de Nachtwacht: wat hebben deze iconen met elkaar te maken?

Ze behoren beide tot het dna van ons kikkerlandje, maar wist je dat het Koninklijk Paleis er in de achttiende eeuw voor heeft gezorgd dat de Nachtwacht een kopje kleiner werd gemaakt?

Of nou ja, het Koninklijk Paleis… In de achttiende eeuw was het meesterwerk van Jacob van Campen nog het stadhuis van Amsterdam. Rechtszaken, trouwerijen, geldzaken: in de ruimtes rondom de grote Burgerzaal werden heel wat belangrijke zaken afgehandeld. Zo ook voor de burgerwachten, die de hard groeiende stad moesten beschermen tegen ongenode gasten.

In de Gouden Eeuw had Amsterdam drie burgerwachten. De Voetboogschutters, Handboogschutters en Kloveniers. De namen verwezen naar de wapens waarmee werd gevochten. Wat voetbogen en handbogen zijn, weet je vast wel. Een klover is een lang en dun kanon, een soort handvuurwapen. Alle drie de burgerwachten hadden een eigen onderkomen. De thuishaven van de kloveniers werd ook wel de Kloveniersdoelen genoemd. In de Groote Sael van de Kloveniersdoelen hingen prachtige schilderijen van heldhaftige kloveniers, waaronder de Nachtwacht van Rembrandt van Rijn.

In 1715 werd besloten dat de Nachtwacht zou verhuizen naar het stadhuis, waar diverse zaken rondom de beveiliging van de stad werden afgewikkeld. De Kleine Krijgsraadzaal moest het nieuwe onderkomen van het schilderij worden. Helaas bleek de ruimte te klein voor het meesterwerk van Rembrandt. Aan beide zijden van het schilderij werden er daarom brede repen doek verwijderd waardoor er maar liefst twintig procent van het schilderij verloren ging.

De Nachtwacht op reis: van paleis naar museum

Een kleine honderd jaar sierde de Nachtwacht de Kleine Krijgsraadzaal op de derde verdieping van het stadhuis. In 1808 werd Lodewijk Napoleon aangesteld als koning van ons land en transformeerde het gebouw van stadhuis naar paleis. De Nachtwacht kwam in eerste instantie in de museumcollectie van de nieuwe vorst terecht. Na zijn vertrek verhuisde het schilderij naar het Trippenhuis op de Klovenierburgswal. In 1885 werd het Rijksmuseum het nieuwe onderkomen. Zoals je vast wel weet, is de Nachtwacht daar tot op de dag van vandaag te bewonderen.

Kleine Krijgsraadzaal

Onlangs bevond ik me in de Kleine Krijgsraadzaal. Natuurlijk heb ik een foto gemaakt, zodat je kunt zien welke deuren het belangrijkste schilderij van ons land een kopje kleiner hebben gemaakt.

Vergeten ruimtes

Naast de Kleine Krijgsraadzaal heeft het Koninklijk Paleis ook nog de Grote Krijgsraadzaal. Bij koninklijke ontvangsten krijgen we beide ruimtes slechts zelden te zien. Vroeger werd er nog wel eens gedineerd, zoals je op onderstaande foto kunt zien.

Op de dag van de inhuldiging was het paleis van zolder tot kelder in gebruik. De Grote Krijgsraadzaal diende toen als decor voor de bekende groepsportretten.

Verder lezen?

Dat kan! Bijvoorbeeld over de schilderijen in de werkkamer van de koning.