Dresscodes zijn sociale codes die voorschrijven welke kleding geschikt geacht wordt voor een bepaald moment. Voor koningin Máxima is de dresscode tenue de ville inmiddels bekend terrein, maar tijdens Prinsjesdag staat er voor de koningin een heel ander kledingvoorschrift in het draaiboek: een lange japon met een hoofddeksel of haardecoratie. Inmiddels zijn we wel gewend aan de beelden van een galajurk in combinatie met een hoed, maar vrijwel nergens zie je dit kledingvoorschrift nog opduiken. Daarom staat vandaag de volgende vraag centraal: hoe zit het met de dresscode tijdens Prinsjesdag? 

Voor het beantwoorden van deze vraag duiken we de geschiedenis in. Niet zo heel diep, want tot het eind van de negentiende eeuw blijven de koninginnen en prinsessen thuis. Pas na het overlijden van Koning Willem lll in 1890 is koningin Emma voor het eerst aanwezig bij de opening van het parlementaire jaar. Tot 1898, het jaar dat prinses Wilhelmina koningin wordt, leest Emma jaarlijks de troonrede voor. Een bekend schilderij van kunstenaar A.M. Luijt laat zien dat de koningin en haar moeder beiden gekleed zijn in een lange japon. Niet zo verwonderlijk, want korte rokken en mantelpakjes worden nog niet gedragen (aan het hof). De keuze voor een hoofddeksel is ook vanzelfsprekend: vrijwel elke vrouw draagt immers buitenshuis een hoofddeksel. Het achterwege laten van deze accessoire wordt door velen bestempeld als zeer ongepast. 

In de jaren die volgen verandert het modebeeld enorm. De roklengte wordt geleidelijk aan korter, de cloche is hip en de weelderige japonnen maken plaats voor creaties met een simpelere belijning. Ook de politieke situatie is aan veranderingen onderhevig. Vrouwen krijgen stemrecht en nemen plaats in de regering. Op een foto uit 1925 zijn deze veranderingen goed zichtbaar: 

Ondanks de nieuwe trends en kledingvoorschriften zien we koningin Wilhelmina tijdens haar ambstperiode op Prinsjesdag verschijnen in een lange japon en een hoofddeksel. Op de website www.royalfanvivian.nl is een prachtig overzicht te vinden van alle japonnen die koningin Wilhelmina droeg tijdens Prinsjesdag. 

Dankzij de website van het Koninklijk Huis kunnen wij haar japon van Prinsjesdag 1938 extra uitgebreid bekijken. De creatie van oudroze zijde gebrocheerd met goud werd gedragen met een hoed met uitbundige struisvogelveer. 

Net als haar moeder draagt prinses Juliana in de jaren voor haar inhuldiging een lange japon en een hoofddeksel. Dat het nieuwe modebeeld ook aan het hof niet voorbij gaat, blijkt uit de roklengtes die we in de laatste jaren van Wilhelmina's regeringsperiode zien. In tegenstelling tot de huidige trend eindigt de rok vaak net boven de enkels. 

Tijdens de regeringsperiode van koningin Juliana verdwijnt het hoofddeksel steeds meer op de achtergrond. In de nieuwste Vorsten is te lezen dat de eerste ministersvrouwen zonder hoed worden gesignaleerd tijdens Prinsjesdag 1977. Ook de lange japonnen worden langzamerhand vervangen door mantelpakjes en chique japonnen. Koningin Juliana trekt zich echter niets aan van deze nieuwe gewoontes en blijft trouw haar lange japonnen en hoeden dragen.

Dat de dresscode geen wet van Meden en Perzen is, blijkt tijdens Prinsjesdag 1974. Vanwege een gijzeling in de Franse ambassade draagt koningin Juliana een eenvoudige japon en blijft de gebruikelijke glitter & glamour achterwege. 

Vanaf 1980 is het koningin Beatrix die de troonrede voorleest. Als groot hoedenliefhebster blijft ze de dresscode volgen en draagt ze lange japonnen, gecombineerd met opvallende hoofddeksels. Slechts eenmaal - in 1997- zien we de koningin met een haardecoratie in plaats van een hoed. 

Net als haar schoonmoeder volgt ook koningin Máxima het kledingvoorschrift met lange japonnen en een hoofddeksel/haardecoratie. Doordat een Prinsjesdagjapon eigenlijk avondkleding is voor overdag, is het soms lastig om de juiste keuze te maken. Zo hadden de japonnen van Emma, Wilhelmina, Juliana en Beatrix geen decolleté, maar droeg prinses Máxima in 2002 een felrode japon met een diepe halsuitsnijding. Ook is het gebruikelijk dat de japonnen lange mouwen hebben, maar zagen we in het verleden enkele malen creaties met kortere mouwen voorbij komen nij Juliana. Door het ontbreken van de dresscode zal het voor koningin Máxima daarom wel eens lastig zijn om de juiste keuze te maken, maar heeft ze wel meer vrijheid om te kiezen voor kleding die past bij haar kledingsmaak. Persoonlijk ben ik heel benieuwd of we ooit prinses Amalia in een lange japon gaan zien tijdens Prinsjesdag of dat zij kiest voor vernieuwing van een bijzondere -en historische- dresscode! 

De japonnen voor Prinsjesdag worden na het moment supreme vaak gedragen als avondkleding. 

Foto's met dank aan:

Nationaal Archief
Ga Het Na 
RVD 
www.royalpress.nl