Zoals je vast wel zult weten, is de omvang van de juwelencollectie van het Huis van Oranje-Nassau vrij indrukwekkend. Toen koning Willem lll (19 februari 1817 – 23 november 1890) op zoek ging naar een tweede vrouw, werd hij echter niet zo blij van wat hij tegenkwam in de kluis. Edwin Fellner, onze juwelendeskundige, schreef er een uitgebreide blog over, die zowel hier als op Lilibet’s Handbag te lezen valt.
Na de dood van zijn eerste vrouw, koningin Sophie, zag koning Willem lll uit naar een nieuwe bruid. Die vond hij in Duitsland. In 1879 trouwde hij in Arolsen met de jonge Emma, prinses van Waldeck-Pyrmont.
Zoals ik, Edwin, in de intro al schreef, was de Nederlandse juwelencollectie op de dag van de koninklijke verloving niet zo omvangrijk als nu. De juwelen van Willems moeder, Anna Paulowna van Rusland, waren via vererving namelijk terechtgekomen bij zijn zus Sophie, de groothertogin van Saksen-Weimar-Eisenach. Anna’s welbekende saffieren, die perfect waren geweest voor de jonge Emma, kregen onderdak in de kluis van Willems broer, prins Frederik. Wat voor de koning overbleef, waren vooral de diamanten uit de nalatenschap van Maria Feodorovna. Ook niet slecht, maar de koning wilde zijn bruid wat meer in de watten leggen.
Koningin Sophie, de eerste vrouw van koning Willem lll
Nu denk je misschien: waarom deed hij dat dan niet met de juwelen van Sophie, zijn eerste bruid? Kon Emma die niet dragen? Nee, helaas niet. Die juwelen waren al weggegeven aan Willem en Alexander, de twee nog in leven zijnde zonen van Sophie. De waarde van deze nalatenschap werd destijds (1877) geschat op 500.000 Nederlandse guldens, wat nu neer zou komen op 7.000.000 euro.
Daar greep Willem dus naast, en daarom begon hij flink te shoppen om zijn kersverse (en heel jonge) bruid blij te maken. We kennen allemaal het bekende saffieren diadeem (met devant de corsage en collier) wel. Dat kocht de koning destijds. Daarnaast werd er ook een enorme order geplaatst bij de Parijse juwelier Mellerio, met als topstuk de robijnen Mellerio-parure. In eigen land werd er eveneens van alles besteld. Tijdens de verlovingsperiode ontving Emma van Willem lll een specificatie van de bekende en historische huisdiamanten van Oranje-Nassau, waaronder ook de Stuartdiamant. De beslissing werd gemaakt om een deel van deze juwelen te demonteren of aan te passen. In 1879 kreeg een nieuw en klein juwelenbedrijf, genaamd de Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken J.M. van Kempen & Zonen, de opdracht om een “koninginwaardige” parure te maken. De set moest bestaan uit een tiara, collier en devant de corsage.
De originele schets van de parure
In 1879 maakte Van Kempen een ontwerpschets van de nieuwe parure. De schets toont een tiara met een lauwerkrans-basis, bezet met grote, ronde zonnestralen van diamant en opstaande, peervormige parels. De bijbehorende devant de corsage, te zien op het midden van de schets, bevatte historische huisdiamanten van het Huis van Oranje-Nassau. Het originele ontwerp van het collier (zie hierboven) was bedoeld als een soort matchende diamanten rivière met pendanten van parels en peervormige diamanten.
Het diadeem en devant de corsage matchen mooi
Een paar jaar geleden ging ik met Josine, het gezicht achter ModekoninginMáxima, naar het archief van Van Kempen (& Begeer) in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Daar vond ik originele tekeningen van Van Kempen. Op de tekeningen was -onder andere- het oorspronkelijke ontwerp van het collier te zien. De drie stukken waren duidelijk bedoeld als een matchende parure. Tijdens het proces heeft Emma daar waarschijnlijk een stokje voor gestoken, want bij de aflevering zag het collier er anders uit. Groot, opvallend, met de Stuart-diamant als grote hanger.
Links: de originele schets. Rechts: het uiteindelijke resultaat
Die jaar later, in 1882 droeg Emma de set voor het eerst publiekelijk. Op 27 april 1882 trouwde Emma’s zus, Prinses Helena van Waleck-Pyrmont met prins Leopold, de hertog van Albany, een zoon van koningin Victoria. Koning Willem lll en koningin Emma woonde de ceremonie in de St. George’s Chapel bij. Trots droeg Emma de nieuwe diamanten parure, en ze werd diezelfde dag ook uitgebreid gefotografeerd met de juwelen. Het resultaat zie je hieronder.
Na de bruiloft van Leopold en Helena droeg Emma haar “parure” niet meer publiekelijk. Pas zestien jaar later werd de Van Kempen-parure in een iets gewijzigde versie opnieuw geïntroduceerd door haar dochter, koningin Wilhelmina.
Op de foto’s die enkele maanden voor haar inhuldiging in 1898 werden vrijgegeven, is de aanpassing van de set goed te zien. Het bovenste deel van de originele parure (met de parels en diamanten zonnestralen) is gemonteerd op een nieuw frame, het exorbitante collier met de Stuart-diamant doet dienst als versiering van de japon.
Koningin-Moeder Emma was blijkbaar niet zo blij met de parure, zelfs niet na de aanpassing die hierboven te zien is. Kort na het fotomoment werd de set, samen met wat grote huisdiamanten, dan ook opgestuurd naar hofjuwelier Schürmann & Co in Frankfurt, Duitsland. Voor de aankomende inhuldiging van haar dochter liet Koningin Emma het diadeem, de devant de corsage en het collier grotendeels ontmantelen, zodat er van bestaande stenen een nieuwe diamanten parure kon worden gemaakt. Deze nieuwe set, met de Stuartdiamant als pronkstuk, staat nog steeds bekend als de “Stuart-parure”.
Wilhelmina’s variant van Emma’s huwelijksgeschenk, met de parels en diamanten zonnestralen, werd gelukkig gespaard tijdens de transformatie. Koningin Wilhelmina droeg het vereenvoudigde diadeem meerdere malen op officiële foto’s. (Zie foto hieronder) Na Wilhelmina is er helaas geen enkele Oranje-dame meer mee gespot. In de jaren negentig werd er wel een replica gemaakt voor een tentoonstelling, maar het echte juweel wacht in de kluis nog steeds op een herintroductie…. Of wellicht een grondige aanpassing. Koningin Máxima, leest u dit ook? Uw oudste dochter, prinses Amalia, wordt achttien dit jaar…. 😉
Wilhelmina met de vereenvoudigde versie van Emma’s huwelijksgeschenk
PS Na de dood van zijn broer (Frederik) en zonen (Willem en Alexander) kwamen alle geërfde juwelen van Anna Paulowna en Sophie weer bij terug bij Koning Willem lll.
Meer lezen over de koninklijke juwelen? Neem dan een kijkje in ons juwelenarchief of breng een bezoekje aan de Instagrampagina van Edwin.
