Tijdens de herdenking in Auschwitz-Birkenau droeg koning Willem-Alexander gisteren een keppeltje. Daar kwamen heel wat lezersvragen over binnen.
Om bij het begin te beginnen: de herdenking in Auschwitz-Birkenau had geen religieus karakter. Er werden geen godsdienstige handelingen verricht. Het dragen van een keppeltje was dus geen verplichting en wie kijkt naar de overige vorsten, ziet dat koning Willem-Alexander de enige is die het Joodse hoofddeksel draagt.
Het keppeltje is gemaakt van blauwe zijde, dat bij de rand en de kern versierd is met borduurwerk van glanzend gouddraad. Nieuw is het keppeltje zeker niet. Het gaat om een ontwerp van de Portugese synagoge, dat al dienst doet sinds de jaren negentig. Brengt de koning een bezoek aan een synagoge, dan draagt hij steevast dit exemplaar.
Toespraak koning
De keuze van koning Willem-Alexander om het keppeltje wel te dragen tijdens de herdenking in Auschwitz-Birkenau past bij zijn missie: de band met de Joodse gemeenschap in Nederland herstellen. Wie een keppeltje draagt, identificeert zich immers met deze groep. Om de missie van de koning te begrijpen, moeten we een paar decennia terug in de tijd. In de Tweede Wereldoorlog was koningin Wilhelmina degene die ons land bemoedigde met toespraken via Radio Oranje. Het leed onder de bevolking kwam hierbij uitgebreid aan bod, maar over het lot van de Joden hoorde je haar (bijna) niet. Tijdens zijn iconische toespraak op de lege Dam blikte koning Willem-Alexander terug op deze beladen keuze: “Ik denk aan alle burgers en militairen die vochten voor onze vrijheid. (…) Maar er is ook die andere realiteit. Medemensen, medeburgers in nood, voelden zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, onvoldoende gesteund, al was het maar met woorden. Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat.”
Vanuit het Nederlandse hof is er dus weinig gedaan om de vervolging van de Joden tegen te gaan. Na de Tweede Wereldoorlog werd de kwestie niet uitgesproken. In tegendeel: in de eerste tien jaar na de oorlog werd de Joodse gemeenschap overgeslagen in de koninklijke agenda. De basisschool van de prinsessen plaatste de Joodse leerlingen in paralelklassen, zodat Beatrix en haar zusjes niet met ze in contact zouden komen. Met medeweten van koningin Juliana. En toen járen later de eerste herdenking plaatsvond in Kamp Westerbork, werden de Joden ver uit de buurt van de vorstin gehouden.
Claus als mediator
Door een wonderlijke loop van de geschiedenis verloor prinses Beatrix haar hart aan een Duitse jongeman. Haar liefdeskeuze werd beslist niet met open armen ontvangen, maar zorgde uiteindelijk wel voor een herstel tussen de Oranjes en de Joden. Gevoed door het collectieve schuldgevoel, dat in Duitsland nog steeds niet helemaal verdwenen is, groeide prins Claus uit tot mediator. Zijn eerste grote interview gaf hij bijvoorbeeld aan het Nieuw Israëlitisch Weekblad en in 1976 bezocht hij samen met prinses Beatrix het land van de Joden, Israël. In 1995 volgde een staatsbezoek.
Op missie met een keppeltje
Het verhaal van de Tweede Wereldoorlog, met ál zijn gruwelijkheden, kreeg Willem-Alexander thuis dus uitgebreid te horen. Actief zet hij nu de missie van zijn ouders voort: de band met de Joodse gemeenschap herstellen, zodat er tachtig jaar na datum voorzichtig een punt kan worden gezet achter een beladen hoofdstuk. Het dragen van een keppeltje in Auschwitz-Birkenau kan daar niet los van worden gezien. De aanwezigheid van Amalia evenmin.
De koning maakt een mooi gebaar richting de Joden wereldwijd. De nederlandse Joodse gemeenschap is al eeuwenlang koningsgezind en heeft altijd op alle gebied steun aan ons koningshuis gegeven. Van de lagere school, dat wist ik niet, wel dat Beatrix en Claus veel hebben gedaan om het contact integer te herstellen. Willem-Alexander’s toespraak op de Dam en het keppeltje maakt duidelijk hoe hij er in staat.
Prins Claus heeft veel goeds gedaan. Koning Willem Alexander doet dat nu ook, tenminste in dit opzicht. De prima uitleg roept bij mij de vraag op waarom Wilhelmina de jodenvervolging negeerde. Is dat bekend ondertussen? Vroeger was antisemitisme wel weidverbreid, maar ik zou het heel erg vinden als dat haar motief was
De scheiding tussen de Joodse kinderen en de prinsesjes roept ook vragen op. Was het een geloofskwestie? Was Juliana wel ruimdenkend wat betreft christenen, maar gold dat niet het joodse geloof? Of was het toch ook een vorm van antisemitisme? Wilhelmina heb ik niet bewust meegemaakt. Juliana wel en van haar kan ik me dat niet goed voorstellen.
Wilhelmina wilde ook niet dat er een vluchtelingenkamp voor de Joden in haar achtertuin (lees: 12 km verderop) zou komen. Daardoor viel de keuze uiteindelijk op het afgelegen Westerbork. Ik denk dat je alles niet los kunt zien van de beeldvorming rondom de Joden destijds. En juist daarom is het zo gevaarlijk om een groep weg te zetten. Zoals ook gezegd werd tijdens de herdenking in Auschwitz: het begint met woorden.
Wat daalt Wilhelmina in mijn achting😔 en stijgt daarin onze koning en Amalia.
Goed dat je dit beschrijft Josine.
Ik vind het een mooi gebaar van WA.
Willem Alexander heeft het goede voorbeeld van zijn vader gekregen. Een Duitser n.b.. De pijn van het negeren is gevoeld! Waarom negeren? Om niet geconfronteerd te worden met ernstige nalatigheid?
Er werd in een reactie opgemerkt dat het een ongelukkige keuze van Josine was, om te schrijven dat het hof weinig gedaan heeft aan de vervolging van Joden in de oorlog.Ik stel dat ze bítter weinig hebben gedaan, zowel ín als ná de oorlog. Niet zo leuk om te lezen misschien, maar wel de realiteit.
Je ziet ook dat dingen maar beter uitgesproken kunnen worden.
Dan is herstel mogelijk.
Wegmoffelen, (oei) kan mensen pijn doen.
Koningin voor volk en vaderland.
Joden horen ook bij dat volk.
Respect voor de Koning, hij durft het benoemen, en heeft van de geschiedenis geleerd.
Al had hij geen keppeltje gedragen , dan weet de Joodse Gemeenschap nog, dat hij ze een warm hart toedraagt.
Wel een keppeltje symboliseert dat uitermate.
Ik bedoelde dat er beter had kunnen staan: *tegen* de vervolging van de Joden. ‘Aan’ klinkt voor mij raar, iets als: ik heb de laatste tijd veel aan sport gedaan ‘.
Het koningshuis heeft absoluut weggekeken.
Dat is taalkundig inderdaad beter.
Een klein nuanceverschil dat zomaar misverstanden kan veroorzaken.
Opgelost 😊.
Inmiddels is het aangepast, dank voor je alertheid, juffrouw Annie.
Helemaal met je eens, Wilhelmina heeft in haar toespraken vanuit Engeland nooit speciale aandacht besteed aan de jodenvervolging, WA heeft in een toespraak aangegeven dat dit een groot gemis is geweest , wat hij ook zeer betreurde.
Ik heb dat heel bijzonder en fijn gevonden dat hij dat zo heeft gezegd , vandaar dat hij volgens mij bij dergelijke gelegenheden een keppeltje draagt.
Wat een mooi gebaar. In deze tijd is het verbinding waar het om draait en de koning geef5 dat zo heel goed weer!
Mooie uitleg Josien! Ik blijf bij mijn menig: keppeltje heeft hier geen meerwaarde. WA toont al voldoende respect. In een synagoge vind ik het wel weer passend. Goed dat deze herdenking in ere wordt gehouden!
Mooie uitleg Josine! Dank je wel. We raken de (historische) draad nog wel eens kwijt in deze tijd. Daarom belangrijk om het vanuit een goed perspectief te zien
Mooie blog met duidelijke uitleg. Ik vind het getuigen van respect dat Willem-Alexander hier een keppeltje draagt.
Het dragen van dit keppeltje door onze koning is een klein gebaar met een waardevolle grote inhoud!
En dat geldt ook voor de aanwezigheid van Amalia, als kroonprinses, die deze lijn van haar vader voort kan zetten.
Dank voor de heldere duiding hierover in dit blog!
Mooie en informatieve blog. Ik vind alleen de woordkeuze ‘Vanuit het Nederlandse hof is er dus weinig gedaan aan de vervolging van de Joden’ ongelukkig.
Waarom ongelukkige woordkeuze? Het is wel de waarheid.
Koningin Wilhelmina wilde zelfs niet dat er Joden op het Loo gehuisvest werden (Tijdelijk).
Ik denk dat Annie bedoelt dat er weinig gedaan is TEGEN de Jodenvervolging. Dat ze niet meededen aan de Jodenvervolging is maar gelukkig ;). Of vat ik het verkeerd op, Annie?
Helder en duidelijk uitgelegd Josine, dank daarvoor.
Ik vind het ongelofelijk belangrijk wat onze koning hier laat zien. Je duidelijk afkeren van een lijn die je overgrootmoeder en grootmoeder volgden in dezen, is een belangrijk gebaar (hierin komt ook zijn liefde voor en studie geschiedenis van pas).
Dat Amalia dat ook doet door op deze herdenking van 80 jaar bevrijding Auschwitz te zijn vind ik van een volwassenheid getuigen waar (ik heb het al eerder geschreven) veel van haar leeftijdgenoten nog van kunnen leren.
Ik ril bij de gedachten dat er nu jong volwassen rondlopen die niets weten van de 2e Wereldoorlog en de wrede vervolgingen op politiek andersdenkenden, Joden, Sinti en Roma, homoseksuelen en al die anderen die vermoord zijn.
Geen weet hebben van, is ook niets leren van het verleden.
Onze koning en zijn dochter laten zien dat zij wel leren van het verleden🙏🏻
Mooie reactie, helemaal mee eens. Ik kan me nog goed herinneren hoe onder de indruk ik was van de toespraak van de Koning op de (lege) Dam…
Ja Royal Ellen dat was een onvergetelijk moment. Die lege Dam en dan zo’n toespraak……. Kippenvel.
Mooi geschreven Roos. Ook het blog. Op inhoud kan de koninklijke familie zich onderscheiden en toekomstbestendig zijn. Het zijn geen popsterren of catwalkmodellen. Van oudsher zijn de koningen strijders. Linten knippen mag Beyoncé doen.
Bedankt voor de blog hierover. Eerlijke en duidelijke informatie.
Ik vind het een heel mooi, betekenisvol gebaar van onze koning.