Lekker lezen: het complete verhaal over Beatrix' avondjurken

In coronatijd heeft prinses Beatrix haar kledingkast flink uitgemest. Haar collectie avondjurken -250 stuks- is dus niet meer compleet, maar gelukkig hebben we de beelden nog.

Het verhaal van de koninklijke avondjurken begint op 9 september 1953. Aan de zijde van haar ouders verschijnt prinses Beatrix voor het eerst ‘in het lang’ op de rode loper. De rok van haar japon loopt iets wijd uit en op het bovenlijfje is een bloempatroon van kraaltjes te ontdekken. De jurk, gedragen tijdens een bezoek aan de Amsterdamse Stadsschouwburg, is het startsein van een uitgebreide collectie avondjurken. Toch is de debuutjurk niet écht nieuw en uniek. Samen met haar zusje Irene mag prinses Beatrix eerder dat jaar namelijk bruidsmeisje zijn bij de bruiloft van jonkvrouw CH. L.M. Sickinghe. En op die bruiloft – je raadt het al- draagt prinses Beatrix de lange japon voor het eerst. Dit keer met mouwtjes, maar voor het bezoek aan Amsterdam wordt de jurk vermaakt tot een mouwloze creatie.

Foto: Nationaal Archief

Vast adresje
Het is natuurlijk niet bij die ene avondjurk gebleven. In een paar jaar tijd wordt de garderobe van prinses Beatrix behoorlijk aangevuld. Pasteltinten zijn favoriet, vaak gecombineerd met de kleinere diademen uit de Oranjekluis. Via haar moeder komt prinses Beatrix in de jaren vijftig in contact met ontwerpster Caroline Bergé-Farwick. Bergé mag tientallen creaties maken voor de prinses, waaronder de bijzondere trouwjapon van ruwe zijde.

Foto: Nationaal Archief

In 1966 slaat prinses Beatrix haar vleugels uit en maakt ze kennis met Theresia Vreugdenhil. De Amsterdamse couturier mag een korte modeshow geven op Kasteel Drakensteyn, waarna gelijk al de eerste bestelling volgt. De samenwerking pakt zó goed uit dat Vreugdenhil al snel gezien kan worden als de vaste ontwerpster van de prinses. Samen zoeken de dames naar geschikte kledingstukken, die passen bij de functie én smaak van de prinses.

Foto: Nationaal Archief

Protocollen en kledinggebruiken worden uiteraard niet uit het oog verloren. Eind jaren zestig is de prinses driemaal zwanger en nauwsluitende positiemode is in die tijd nog ongewoon. Beatrix’ japonnen met slanke snit worden dan ook vervangen door creaties met een A-belijning en de soepele stoffen maken plaats voor stevige stoffen die haar buik verhullen. Ook met haar positiekleding gaat prinses Beatrix zuinig om. Tijdens een diner op 7 januari 1967 draagt ze bijvoorbeeld een avondjurk die bij de halslijn is bezet met honderden kraaltjes en steentjes. (Foto 1)  Een bijzondere positiejurk, die we drie dagen later mét mantel opnieuw zien tijdens het huwelijk van prinses Margriet en prof. Mr. Pieter van Vollenhoven (Foto 2). Ook na het huwelijk blijft de jurk niet lang uit beeld. Twee weken na de bruiloft draagt Beatrix de jurk opnieuw tijdens een muzikaal avondje uit (Foto 3) en ook op Prinsjesdag dat jaar komt de jurk -in aangepaste versie- weer tevoorschijn (Foto 4) En ach ja, waarom ook niet?

Foto: Nationaal Archief

Koninginnekleding
In de jaren zeventig bereidt prinses Beatrix zich voor op haar nieuwe functie. Ze legt veel buitenlandse bezoeken af en daar hoort natuurlijk ook passende kleding bij. Strapless japonnen maken plaats voor creaties met een mouw en ook qua kleur zien we een duidelijke verschuiving. Pasteltinten blijven steeds vaker achterwege en worden vervangen door kleurrijke en rijk geborduurde stoffen. In binnen- en buitenland heeft Theresia Vreugdenhil haar favoriete adresjes, waar ze terecht kan voor mooie materialen. Ook snuffelt prinses Beatrix graag zelf op stoffenmarkten en het komt nog wel eens voor dat ze een lap zijde cadeau krijgt tijdens een buitenlandse bezoek. ‘Staatsbezoekstoffen’ worden ze genoemd door de dochters van mevrouw Vreugdenhil. Magteld en Saskia Vreugdenhil zijn sinds de jaren ’80 nauw betrokken bij het werk van hun moeder en gaan ook wel mee naar de passessies op het paleis. De zogenoemde staatsbezoekstoffen zijn vaak een ware uitdaging, zeker als ze niet recht van draad zijn. Ook is de lap stof soms net iets te kort voor een japon. Het vraagt dan veel kennis én geduld om er toch een perfecte creatie van te kunnen maken.

Foto: Nationaal Archief

Mode
Anders dan vaak wordt beweerd, houdt prinses Beatrix de modewereld goed in de gaten. Trends zijn niet altijd direct zichtbaar in haar garderobe, maar in de jaren ’80 volgt de kersverse koningin wel de laatste mode: powerdressing. Grote pofmouwen, rechte schouderlijnen en jurken met draperieën domineren de catwalk én de koninklijke walk-in closet. Zo draagt Beatrix tijdens het staatsbezoek aan Finland (1995) een japon die gemaakt is van een stof met duizenden kleine pailletten. Op de taille van de robe zijn draperieën aangebracht die getuigen van een sterk staaltje ambacht. Ze zijn gevuld met laisse en tule, zodat de draperieën ook tijdens het dragen hun vorm en volume behouden. Eind jaren ‘90 is powerdressing langzaam maar zeker passé. De nieuwe mode dient zich aan en ook prinses Beatrix laat steeds vaker de volumineuze japonnen achterwege. De japon van het staatsbezoek aan Finland wordt bijvoorbeeld op een creatieve wijze vermaakt. De draperieën worden vervangen door een soepele lichtblauwe stof, zo blijkt tijdens de verjaardag van koning Carl Gustav in 2006.

Ook de turquoise japon die koningin Beatrix draagt tijdens het staatsbezoek aan Australië in 1988 -en de opening van het Holland Festival in 1989 krijgt een update. De jurk heeft voor de prinses een speciale betekenis, want hij is gemaakt van drie stoffen die ze cadeau kreeg van Willem-Alexander. De grote pofmouwen worden van de jurk gehaald en door Sheila de Vries gebruikt voor een nieuwe japon. Beatrix draagt de nieuwe creatie voor het eerst tijdens het diner voor het Corps Diplomatique in 2015.Op modieuze wijze betuigt de prinses zo respect voor haar gastheer: koning Willem-Alexander.

Of we in de toekomst nog veel vermaakte jurken gaan zien, is nog maar de vraag. Prinses Beatrix heeft sinds de eeuwwisseling een sterke voorkeur voor deux pièces: een tweedelig ensemble, bestaande uit een top en bijpassende avondrok. De deux pièces laten haar figuur mooi uitkomen en zijn daarnaast ook nog onderling te combineren. En dat doet de prinses dan ook graag. Het is soms een ware speurtocht om te ontdekken waar we een bepaalde outfit eerder hebben gezien. En dat geldt voor wel meer kledingstukken, want de laatste tijd duiken steeds vaker oude avondjurken op als mantelpakje. De japon van Prinsjesdag 2008 doet bijvoorbeeld dienst als deux pièces tijdens een bezoek aan Boston in 2015. 

De japon van Prinsjesdag 2004 gaat inmiddels door het leven als een deux-pieces voor werkbezoeken. 

\

Laatstgenoemde aanpassing is het werk van Véronique van Groeningen. De Amsterdamse couturier was ooit werkzaam voor Theresia Vreugdenhil, maar werkt sinds 2006 zelfstandig voor koningin -en inmiddels prinses- Beatrix. De ontwerpen van Van Groeningen zijn onder andere te herkennen aan de originele mouwen en speelse details. Tijdens het huwelijk van prinses Victoria en prins Daniel in 2010 draagt Beatrix een japon van een bordeauxrode zijde chiffon bestikt met duizenden kraaltjes. De mouwen -die eindigen in een trompetvorm- zijn omlijst met een dubbele geplisseerde rand van zijde chantung. Echt bijzonder aan het ontwerp van deze japon is de laag uitgesneden rug.

Ook Sheila de Vries werkt inmiddels bijna twintig jaar voor de prinses. De japonnen van de Amsterdamse couturier zijn vaak te herkennen aan de opstaande kragen en verhoogde tailles.

De Prinsjesdagjurk van 2006 is nog een ontwerp van mevrouw Vreugdenhil. De vaste couturier van de koningin heeft enkele maanden voor het moment suprême al laten weten dat het tijd is om te stoppen met haar werkzaamheden. De goudkleurige japon van Prinsjesdag 2006 is dan ook een mooie afsluiting van een lange en intensieve samenwerking tussen de koningin en een couturier. 

Regenboog
In de garderobe van de prinses zijn inmiddels alle kleuren van de regenboog wel te vinden. Toch heeft ze wel een duidelijke voorkeur: (donker)blauw. Maar liefst 29% van haar avondjurken is gemaakt van een stof in deze kleur. Ook pasteltinten en rood blijken favoriet. 

Oud & nieuw 
Het is een fabeltje dat prinses Beatrix haar kleding slechts eenmaal draagt. Van de 250 avondjurken en deux-pièces zijn er 176 publiekelijk meerdere malen gedragen. Haar favoriet –een deux pièces van grijs kant- zagen we zelfs acht keer. De overige creaties zijn waarschijnlijk ook opnieuw gedragen, maar dan in besloten omgeving.

Diademen
Bijna 200 keer droeg prinses Beatrix publiekelijk een diadeem. Het meest gedragen diadeem is haar bruidsdiadeem, terwijl het pareldiadeem van Anna Paulowna op de tweede plek eindigt. 

Bovenlijfje 
Prinses Beatrix heeft een voorkeur voor hooggesloten japonnen met een lange mouw, maar er hangen ook wel andere smaken in haar kast. 

– Hooggesloten, lange(re) mouw: 175
– Mouwloos: 27
– Korte mouw: 19
– Strapless:13
– Spaghettibandjes: 11
– Off-shoulder: 4
– Asymmetrisch bovenlijfje: 1