Nog een paar dagen geduld en dan mogen de musea hun deuren ein-de-lijk weer openen. Als opwarmertje mocht ik vast een kijkje nemen bij Haute Bordure in het Fries Museum.
Toen ik een jaar of acht was, borduurde mijn oma heel veel. Teddyberen, boeketten, geboortelappen: werkelijk alles werd in steekjes gevangen. Bij familiebezoeken kreeg ik de liefde voor het ambacht dan ook met de paplepel ingegoten. Wat dat betreft lijk ik dan ook wel een beetje op koningin Máxima, want handwerken werd in haar familie ook veel gedaan. Helaas hebben we tot nu toe geen resultaat van Máxima's eigen creativiteit kunnen bewonderen, maar in haar kast hangen wel diverse japonnen met borduurwerk van het allerhoogste niveau. Een glimp daarvan kun je ook opvangen in het Fries Museum, want op de expositie Haute Bordure zijn vier koninklijke jurken te zien.
Enthousiast
Tijdens mijn bezoek aan het Fries Museum loop ik conservator Eveline Holsappel tegen het lijf. Mijn oog valt gelijk op haar top met borduurwerk, en al snel raken we aan de praat over haar eigen voorliefde voor borduurwerk en de koninklijke leenstukken op de expositie. Eveline: "Wat de huidige generatie royals precies met borduren heeft, weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat koningin Emma een hele enthousiaste borduurster was. We hebben ook een tasje van haar in de tentoonstelling die ze zelf geborduurd heeft. Dus ik denk dat ze die voorliefde echt wel heeft overgedragen aan haar dochter Wilhelmina."
Links: Eveline Holsappel. Rechts: Josine
We staan nu bij de vier koninklijke jurken. Wat vertelt het borduurwerk ons?
Eveline: "Allereerst dat ze gemaakt zijn door professionals. Dit kun je niet thuis zelf borduren. In de zeventiende en achttiende eeuw waren daar professionele borduurateliers voor, en de prijzen die daar gehanteerd werden, konden alleen betaald worden door de elite. Jurken van dit niveau waren in zekere zin dus een statussymbool. Bij borduurwerk kun je ook de kleuren, de motieven kiezen, waardoor het tegelijkertijd ook iets heel persoonlijks wordt."
Als ik de jurk van koningin Wilhelmina zie, dan denk ik gelijk: wat was ze klein!
Eveline: "Ja, zeker in vergelijking met koningin Máxima. Qua borduurwerk is deze jurk een van mijn favorieten, want hier zit alles op en aan. Verschillende steken, heel veel reliëf, kraaltjes, het glinstert… Ja, het is een heel rijk kledingstuk eigenlijk. De voorkant is eigenlijk een onderjurk en is van oudere datum. Wilhelmina heeft de jurk voor het eerst in 1912 gedragen. Dat kun je zien op een staatsieportret. Een jaar of tien later heeft ze er een andere onderjurk bij laten maken. De eerste keer dat ze hem droeg had het een vrij traditionele kanten onderjurk, en in de jaren twintig (de tijd van de roaring twenties en de kralenjurken) heeft ze er in Parijs een hele mooie jurk met kralen onder laten maken. De bloem bij de taille heeft ze er toen waarschijnlijk ook bij laten maken."
Ik zie dat het voorpand qua maatvoering ook wat is aangepast?
Eveline: "Ja, in haar jeugd was Wilhelmina enorm slank. Ze had een kleine, dunne taille. Een paar jaar later was haar gewicht toegenomen en werd ze ook wantrouwig ten opzichte van korsetten. Dus je ziet dat de panden tien jaar eerder nog bij elkaar komen en zoals de jurk nu is, is hij iets uitgelegd."
Door naar Máxima….Wat maakt deze jurk zo uniek?
Ik vind hem vooral heel mooi omdat de jurk een persoonlijk verhaal heeft. De decoratie is geinspireerd op het behang van Paleis Huis ten Bosch, waar het koninklijk gezin ook woont. Het is een heel bijzonder behang met bloemen, takken, vogels en dat allemaal in reliëf. Het is net alsof de takken uit het behang komen. Jan Taminiau heeft dat allemaal heel mooi in deze jurk verwerkt. De buitenste laag is van organza, waar met de hand schilderingen op zijn aangebracht en vervolgens is er met kraaltjes overheen geborduurd. Daardoor krijg je een heel rijk geheel."
Waarom staat juist deze jurk op de expositie? Er hangen meerdere jurken met een vergelijkbaar verhaal in Máxima's kast.
"Ja, dat klopt. De koningin heeft deze jurk zélf uitgekozen. We hebben haar de keuze gelaten en gevraagd of ze één van haar jurken van Taminiau in bruikleen wilde geven."
Modern
Op de expositie staat ook werk van Claes Iversen. De meeste bezoekers van ModekoninginMáxima zullen zijn naam wel herkennen, want de Deens-Nederlandse ontwerper werkt ook voor onze koningin. Helaas is zijn bruikleen er een zonder kroontje, maar het is wel een hele bijzondere. De grijze jurk komt namelijk uit dezelfde collectie als Máxima's grijze "hakenkruismantel". Ik vind het nog steeds jammer dat er bij de kritiek op Máxima's mantel slechts zelden wordt gekeken naar het verhaal achter de applicaties en ik denk dat Eveline die frustratie wel met mij deelt. Ëveline: "Ik vind deze jurk, die vergelijkbare applicaties heeft, een bijzonder ontwerp omdat er op een moderne manier naar borduurwerk iss gekeken. Zoals je in de zeventiende eeuw borduurde met parels en gouddraad, gebruikt Claes Iversen allemaal materialen waar je in eerste instantie niet aan zou denken. Hij gebruikte carrosserieboutjes, schroeven, sluitels en die combineerde hij met glanzende swarosvki-kristallen. Als je er bovenop gaat staan, dan zie je pas eigenlijk wat erop genaaid is. En ik denk dat het aangeeft dat je eindeloos door kunt gaan met materialen en technieken verzinnen om te borduren. Vroeger zat de luxe in gouddraad en parels, nu vooral in de ambacht en de tijd die erbij komen kijken."
Op de expositie zien we ook kledingstukken uit oorlogstijd, en die zijn opvallend kleurrijk.
Eveline: "Ja, we zien hier vrolijke kleding, gemaakt in een niet zo vrolijke tijd. Het zijn twee blouses uit de Tweede Wereldoorlog. Toen was het materiaal schaars, dus ze gebruikten alles wat ze maar konden vinden. De ene blouse is van een meelzak, de andere blouse van een oud laken. Ze zijn heel kleurrijk geborduurd met bloemen. Garen was niet op de bon en het was ook een mooie manier om restjes te gebruiken. Bij een van de bloesjes zie je dat er heel veel kleuren in verwerkt zijn. Ik heb zelf het gevoel dat daar heel veel restjes in zitten."
Op de expositie is er uiteraard ook aandacht voor de tradities, technieken en de historie van borduurwerk. Een driedelig pak uit de achttiende eeuw, een spijkerjack van Ronnie Flex en de typisch witte borduursels: het komt allemaal voorbij. De expositie loopt tot 18 juli. Ik heb zelf kaartjes gekocht voor 10 juni, dus als je er dan ook bent: zwaai even 😉
