Koningin Máxima heeft deze week tot haar grote verdriet afscheid moeten nemen van haar vader Jorge Zorreguieta. De geplande blogs heb ik vanwege de verdrietige omstandigheden niet geplaatst, maar in plaats daarvan heb ik een log geschreven over de vroegere hofrouw en de hedendaagse kledinggebruiken ten tijde van rouw.
Wie iets wil begrijpen van de vroegere kledinggebruiken in Haagse kringen, moet eens op zoek gaan naar het boek 'Haagse Hofmode'. Madelief Hohé, conservator modecollectie Gemeentemuseum Den Haag, en Trudie Rosa de Carvalho, conservator kostuums en textiel Paleis het Loo Nationaal Museum, hebben in dit interessant boekje de Haagse mode van de achttiende tot twintigste eeuw onder de loep genomen. De invloed van de koninklijke familie, de kledinggebruiken van vooraanstaande families en de uitdagingen die horen bij dresscodes komen in 'Haagse Hofmode' volop aan bod. Op pagina 34 en 35 wordt zelfs specifiek ingegaan op de vroegere hofrouw. Volgens de auteurs kende de hofrouw in de negentiende eeuw drie stadia, die door koning Lodewijk Napoleon in 1806 tot in de puntjes werden omschreven. Negen jaar na de bepalingen van Lodewijk Napoleon kwam ook onze eigen koning Willem l met eigen bepalingen, die in 1861, 1919 en 1951 werden bijgesteld.
Hofrouw werd door koning Willem l ook in drie stadia ingedeeld: zware, halve en lichte rouw. Wat dat precies inhield, kon men destijds lezen in de zogeheten Staatsalmanak. Bij zware rouw hoorde in 1815 kleding van zwarte bombazijn (weefsel van linnen en katoen) of andere doffe wollen stoffen zonder garnituur, waarbij zwarte kousen, schoenen, gespen, handschoenen, sieraden en waaiers hoorden. Bij halve rouw mochten de vrouwen wel (zwarte) zijde dragen, zij het gecombineerd met zwarte accessoires, en oor-en halssieraden van 'blauw of paarlen, maar geene juweelen of edele gesteenten'. Was er sprake van lichte rouw, dan mocht de kleding van zwarte zijde of fluweel zijn, met gekleurde of witte linten.
Uit de bepalingen van 1815 blijkt wel hoeveel waarde er werd gehecht aan een juist voorkomen. Ten tijde van koningin Juliana zijn er heel wat voorwaarden in onbruik geraakt, maar nog steeds zijn er absolute do's en don'ts. Zo is zwart nog steeds een 'kleur' die veel wordt voorgeschreven ten tijde van rouw. Koningin Wilhelmina, koningin Juliana, prins Henrik en prins Bernhard hadden een duidelijke voorkeur voor witte kleding vanwege hun hoop op een eeuwig leven, maar tijdens de bijzetting van prins Claus en de begrafenis van prins Friso zagen we de koninklijke familie in het zwart. Omdat de parel nog steeds wordt gezien als hét symbool van de traan, worden parelsnoeren en parelstekers eveneens gedragen bij verdrietige aangelegenheden. In tegenstelling tot vroeger, is er nu echter geen sprake meer van maandenlange hofrouw. Prins Friso overleed op 12 augustu 2013. Op 16 augustus werd hij begraven en op 27 augustus ontving ons koningspaar in zwarte kleding Ban ki-Moon voor een diner op Noordeinde. Een week later, 2 september, opende koningin Máxima vervolgens de campus van Universiteit Wageningen in een fel rood/oranje japon.
Gekleurde edelstenen blijven daarentegen vandaag de dag nog steeds buiten beeld bij begrafenissen en herdenkingen. Onbedekte armen eveneens. Koningin Máxima draagt daarnaast tijdens bijzettingen vrijwel altijd een hoed. Hoe dit bij de begrafenis van haar vader is weet ik niet, maar aangezien de hoed in Argentinie een andere status heeft dan in Nederland, kan ik me zo voorstellen dat de koningin geen hoed heeft gedragen. Is het belangrijk? Nee. Is het belangrijk bij een koninklijke begrafenis of een herdenking? Ja. Met kleding vertel je -koningin of niet- namelijk een verhaal. Als Koningin der Nederlanden moet Máxima wat mij betreft bij formele gelegenheden met haar kleding respect betuigen door passende kleding te dragen. Bij privé-aangelegenheden, zoals de begrafenis van haar vader, mag zij dat gelukkig zelf bepalen. Wij hebben daar als Nederlanders niks mee te maken en uit respect misschien zelfs ook wel niks van te vinden.
Witte rouw na het overlijden van prin Henrik:
Zwarte rouw na overlijden prins Friso:
Máxima tijdens de Nationale Dodenherdenkingen van 2013 – 2016:
Hofrouw in Denemarken:
Koningin Margrethe kreeg in 1972 ook te maken met hofrouw wanneer haar vader onverwacht overlijdt. Magrethe: “Mijn jurk voor de eerste officiële foto is gemaakt van glanzende zijde, maar op de begrafenis hadden we lange, saaie jurken en lange jassen. We droegen allemaal edelstenen –voorheen was het een gewoonte om zwarte sieraden te dragen-, maar natuurlijk geen gekleurde stenen. Mijn familie droeg drie maanden zwart en er was een maand hofrouw.”
Ondanks het verdriet in de familie begon voor de nieuwe koningin een hectische periode. Kort na het overlijden van haar vader werd ze voorgesteld aan het Deense volk. Uiteraard droeg Margrethe op dit moment zwarte kleding, maar in haar kast was niks passends te vinden. Margrethe: “Ik had niets dat gebruikt kon worden en moest wat lenen van mijn moeder. De blouse die ik droeg was van zwart chiffon en had geplooide mouwen. Hij kwam uit mijn garderobe, maar de zwarte spencerjurk was van mijn moeder. De helft was dus van mij en de helft van mijn moeder.”
Hofrouw in Groot-Brittannie:
Net als in Nederland en Denemarken, draagt men aan het Britse hof ook zwarte kleding ten tijde van rouw. Toch droeg prin Charles tijdens de begrafenis een donkerblauw pak van Savile Row. Zijn kledingkeuze werd door velen geinterpreteerd als 'een schop na' of een teken van disrepect, maar niets minder was waar. De prins droeg namelijk een pak dat Diana ooit zelf voor de prins had uitgezocht en die zij erg mooi vond. De keuze van Charles was dus geen teken van disrespect, maar juist van respect. Voor mij een bewijs dat de band ten tijde van Diana's overlijden minder slecht was dan vaak nog wordt gedacht.
