In de prachtige documentaire 'Kungliga Smycken' openen koningin Silvia en prinses Victoria voor één keer hun juwelenkluis. Achter de Zweedse glitters en glimmers blijken namelijk prachtige verhalen te schuilen over liefde, macht en politiek. En dat maakt ons nieuwsgierig, want wat zouden wij te horen krijgen als Máxima en Beatrix hun voorbeeld zouden volgen?
Als een oester. Zo gesloten zijn de Oranjes als er een vraag wordt gesteld over hun historische juwelencollectie. Wat ze precies hebben en waar al het moois vandaan komt, weten we slechts ten dele. Zelfs over het inhuldigingsdiadeem van Máxima is meer onbekend dan bekend, en het ziet er niet naar uit dat dit binnenkort gaat veranderen. Teveel aandacht voor de koninklijke bezittingen zou alleen maar zorgen voor onrust, zo meent koning Willem-Alexander.
Aan het Zweedse hof staan de zaken er heel anders voor. Schitteren zien de dames als een koninklijke deugd en plicht, en daarom halen ze bij elk feestje een mooie glimmer tevoorschijn. Van een historische cameeënbroche tot een collier van zoetroze topaas. In de tweedelige documentaire Kungliga Smycken gaan de dames zelfs nog een stapje verder dan shinen, want met veel gevoel voor schoonheid en historie lichten ze hoogstpersoonlijk de belangrijkste topstukken uit hun collectie toe.
Hier zie je hoe de juwelen bewaard worden: in een cassette
Een van die topstukken is een typisch gevalletje hate it or love it. Via de nalatenschap van Josefina van Leuchtenberg, de stiefkleindochter van Napoleon Bonaparte en de vrouw van Oscar l uit Zweden, krijgt de Zweedse monarchie een heus cameeëndiadeem met handgesneden liefdesgoden in haar bezit. Het juweel is gemaakt door Nitot, Napoleons favoriete juwelier, en ademt van boven tot onder de stijl van het Franse hof. Je moet ervan houden, maar dat vinden ze in Zweden blijkbaar niet zo moeilijk. Zowel koningin Silvia als prinses Victoria droegen het juweel op hun huwelijksdag.
Koningin Silvia: “Hij is prachtig gemaakt, maar heel erg delicaat. Met de parels en het rosé goud, dat zo zacht is. Je moet er heel zuinig mee omgaan. Vandaag de dag vind ik het niet fijn om met deze set te reizen. Ik heb delen ervan gebruikt tijdens het laatste staatsbezoek aan Frankrijk, want ik wilde een verhaal vertellen. Dat het een gift was van Napoleon aan keizerin Josephine. Toen ik dat tegen de president vertelde, was hij erg verrast. Het was geweldig om de Franse mensen te laten zien dat er een nauwe band is tussen Napoleon Bonaparte, keizerin Josephine, en Josephines kleindochter Josefina, die koningin van Zweden werd.”
Generatie op generatie
Als Máxima een vergelijkbaar verhaal zou moeten vertellen over de Oranje-collectie, dan kwam ze ongetwijfeld met het Stuart-diadeem op de proppen. De zeegroene diamant die bovenop dit imposante juweel pronkt, kent een rijke historie. In dit jaar 1690 werd de Nederlandse stadhouder Willem lll gekroond tot koning van Engeland. Zijn vrouw, Mary Stuart, kreeg ter gelegenheid hiervan een peervormige, zeegroene diamant van maar liefst 39,75 karaat cadeau. Door de eeuwen heen werd de steen van generatie op generatie doorgegeven, en na heel wat avonturen prijkte hij aan het einde van de negentiende eeuw op een diamanten diadeem van de Oranjes.
Emma, Wilhelmina en Juliana wisten de steen op (historische) waarde te schatten en droegen hem bij belangrijke gelegenheden. Maar toen Beatrix koningin werd verdween zowel de steen als het diadeem buiten beeld. Naar verluidt vond Beatrix het juweel te protserig, too much.
Toen Máxima koningin werd, was het gelukkig niet de vraag óf, maar wánneer het Stuart-diadeem weer tevoorschijn zou komen. Tijdens een staatsbezoek aan Luxemburg in mei 2018 dook allereerst het diadeem op (links), maar dan zónder de steen. Een jaar later kwam de zeegroene knoeperd wél in beeld tijdens het staatsbezoek aan het Verenigd Koninkrijk. De dag na de “wederopstanding” lichtte Máxima haar juwelenkeuze toe: “De Stuart-diadeem is in 1690 gekocht voor Mary Stuart, dus het is een symbool van hele oude relaties tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Dus we dachten dat dit het goede moment zou zijn om de Stuart-diamant en het diadeem te dragen.” In Duitsland (2021) dook tot ieders grote verrassing nog een andere versie op. Sterk vereenvoudigd, maar nog steeds imposant (rechts).
Geen pretje
Op de vraag of het zware diadeem haar ook hoofdpijn heeft opgeleverd antwoordt Máxima grinnikend van nee. Maar zo’n gekke vraag is het niet, want koningin Silvia heeft inmiddels behoorlijk wat ervaring met tiarahoofdpijn. In Kungliga Smycken vertelt ze dat ze tijdens de Nobelprijzen van 1976 onwel werd omdat de afdruk van haar diadeem een centimeter diep in haar hoofdhuid stond. Om een herhaling van het fiasco te voorkomen, werd snel de hulp van een Zweedse kapper ingeroepen. Hij bedacht een lange, gehaakte haarband voor onder het diadeem, zodat het gewicht beter verdeeld kon worden én het metaal niet meer in Silvia’s huid zou drukken. Doordat de haarband in elke gewenste kleur geleverd kan worden, zag en zie je er niks van. Bovendien kan een diadeem door de gehaakte lusjes ook gemakkelijker met speldjes in het kapsel verwerkt worden. Eigenlijk zouden Máxima en Beatrix eens moeten praten met de Zweedse kapper, want in Nederland worden de diademen gedragen met een zichtbaar frame en gewoon op het metaal vastgezet met speldjes.
Foto: PPE/Nieboer
Foto: PPE/Pool
Scheermesje
Met een uitgebreide en gedeelde juwelencollectie is het natuurlijk altijd de vraag wie wat draagt. In Zweden blijken er ongeschreven regels te zijn. Victoria geeft in de documentaire aan dat ze bepaalde juwelen niet draagt omdat ze té koninklijk zijn. Alleen geschikt voor een koningin. In Nederland zien we eenzelfde situatie. Sinds de inhuldiging draagt Máxima andere, en vooral grotere diademen dan voorheen. Zo droeg zij tijdens het staatsbezoek aan Japan een indrukwekkend diadeem met meer dan vijftig parels en honderd diamanten. Het juweel werd aan het einde van de negentiende eeuw gemaakt voor de jonge koningin Wilhelmina, en na haar dood is het alleen gedragen door Juliana, Beatrix en Máxima. Beatrix droeg het diadeem zelfs op haar trouwdag, en wie goed kijkt naar haar bruidsjurk, ziet dat het motief van het juweel zelfs met een klein scheermesje in de zijde van haar trouwjurk is aangebracht.
Een ander topstuk uit de koninklijke collectie, is het robijnen Mellerio-diadeem. Zoals de naam al wel verklapt, werd het juweel gemaakt door de Franse juwelier Mellerio, die in de negentiende eeuw toute royale mocht bedienen. Koning Willem lll kon er ook goed slagen, en bestelde in 1889 zelfs een complete set van robijn en diamant. Bij het robijnen diadeem horen ook nog een collier, armband, waaier en twee broches. Prinses Beatrix kan vast heel boeiende verhalen vertellen over de set, want zij heeft de juwelen door de jaren heen op de mooiste plekken ter aarde gedragen. Van Slot Augustusburg in Duitsland tot het Koninklijk Paleis in Kopenhagen.
Foto: PPE
Prinses Laurentien zullen we niet zo snel met eerder genoemde topstukken zien, en Amalia zal wellicht ook nog even geduld moeten hebben. Maar hoe worden de juwelen verdeeld als er een groot feest is, waarbij meerdere dames een diadeem moeten dragen? Prinses Beatrix liet tijdens een informeel gesprek eens weten dat dat gewoon in onderling overleg gebeurt, waarbij de belangrijkste dames uiteraard voorgaan. In Zweden gaat dat net zo. Koningin Silvia: “Het hangt vooral van de gelegenheid af wat voor juwelen je draagt, en het hangt maar een klein beetje af van de kleur en de stijl van de jurk. Soms passen we de juwelen aan bij de jurk die we dragen, maar meestal stemmen we de jurk af op de juwelen. We praten erover en discussiëren erover. We proberen niet dezelfde kleuren te dragen. Dus ja, dat vragen we na. Ze (de prinsessen, red.) vragen mij wat ik wil, en ik vraag wat zij willen dragen. Het is een familiegesprek. Een manier om af te stemmen, zodat het mooi zal zijn.”
Het kiezen van juwelen is dus geen sinecure, maar het drágen ervan is volgens koningin Silvia en prinses Victoria wel meer dan bijzonder. Victoria: “Je blijft er naar kijken en kijken. Juwelen vertellen zoveel over de tijd en soms ook over de mensen zelf. Ze brengen de geschiedenis tot leven. Juwelen en andere items brengen ons dichter bij de individuen. Het is niet zomaar iets. Het is iets dat door iemand is gedragen en aangeraakt. Dat is prachtig.” Koningin Silvia is het daarmee eens: “De sieraden vertellen veel. Ze zijn het symbool van een land. Een schat, een cultureel erfgoed. Ze vertegenwoordigen alles waar Zweden voor heeft gestaan.” Met dat in het achterhoofd lonkt een Nederlandse juwelendocumentaire alleen nog maar meer. Nu maar hopen dat Máxima deze tekst ook onder ogen krijgt…
