Hoe zit het toch met de dresscode op Prinsjesdag?

Máxima’s leven is doordrenkt met geschreven en ongeschreven regels. In de serie ‘Hoe heurt het?’ duiken we daarom de etiquetteboeken in. De vraag van vandaag: hoe zit het met de dresscode voor Prinsjesdag?

Voor het antwoord moeten we terug in de tijd. Niet zo heel ver, want tot het eind van de negentiende eeuw blijven de koninginnen en prinsessen nog thuis. Politiek is een mannenaangelegenheid. Pas na het overlijden van Koning Willem lll in 1890 is koningin Emma voor het eerst aanwezig bij de opening van het parlementaire jaar. Tot 1898, het jaar dat prinses Wilhelmina koningin wordt, leest Emma jaarlijks de troonrede voor.

Een bekend schilderij van kunstenaar A.M. Luijt laat zien dat de koningin en haar moeder op Prinsjesdag gekleed zijn in een lange japon. Niet zo verwonderlijk, want korte rokken en mantelpakjes worden nog niet gedragen, zeker niet aan het hof. De keuze voor een hoofddeksel is eveneens vanzelfsprekend: dames dragen in die tijd buitenshuis een hoofddeksel.

In de jaren die volgen verandert het modebeeld enorm. De roklengte wordt geleidelijk aan korter, de cloche is hip en de weelderige japonnen maken plaats voor creaties met een rechte belijning. Ook de politieke situatie is aan veranderingen onderhevig. Vrouwen krijgen stemrecht en nemen plaats in de regering. Op een foto uit 1925 zijn deze veranderingen goed zichtbaar: 

Ondanks de nieuwe manier van kleden, blijft koningin Wilhelmina kiezen voor een lange robe plus hoed. De jonge prinses Juliana gaat wél met de mode mee en draagt een jurk tot op de kuit plus een eigentijdse cloche.

Dankzij de website van de Koninlijke Verzamelingen kunnen we Wilhelmina’s japon van Prinsjesdag 1938 van dichtbij (en in kleur!) bekijken. De creatie van oudroze zijde gebrocheerd met goud werd gecombineerd met een hoed met uitbundige struisvogelveren. 

De jurk in dienst zie je hieronder.

Als de politiek in de jaren dertig te maken krijgt met een financiële crisis, omvallende monarchieën en een dreigende oorlog, versobert Wilhelmina subiet het hofleven. De koningin en de prinses dragen jurken die al in hun kast hangen en/of teruggrijpen op de oude vertrouwde tijd. Juliana’s rokken eindigen dus weer op de enkel.

Na de oorlog blijft de lange jurk in beeld, evenals het hoofddeksel. Bij de koninklijke dames althans. Bij de politieke dames verdwijnt de hoed buiten beeld, tot Erica Terpstra in 1977 uit eerbetoon aan koningin Juliana weer een hoed draagt. Het blijkt een keerpunt te zijn. De politieke hoeden komen terug, en hoe! Van autobanden tot een koksmuts: door de jaren heen zijn de meest bijzondere exemplaren in beeld gekomen. Niet voor niets wordt Prinsjesdag ook wel Hoedjesdag genoemd.

Dat de dresscode geen wet van Meden en Perzen is, blijkt op Prinsjesdag 1974. Vanwege een gijzeling op de Franse ambassade draagt koningin Juliana een eenvoudig mantelpak + hoed.

Vanaf 1980 is het koningin Beatrix die de troonrede voorleest. Gelukkig ziet ze in dat pracht en praal het vernis van de kroon is. Prinsjesdag blijft omlijst met lange japonnen en hoeden, precies zoals in de tijd van Emma en Wilhelmina. Slechts eenmaal – in 1997- zien we koningin Beatrix met een haardecoratie in plaats van een hoed. 

Net als haar schoonmoeder kiest Máxima ook voor de combinatie lange jurk plus hoed. Wel gunt ze zichzelf de vrijheid om te variëren. Zo werd ze op Prinsjesdag 2015 gezien met korte mouwen en een bescheiden haardecoratie. Op Prinsjesdag 2023 droeg ze onder een lange bloemenmantel geen lange jurk of rok, maar een pantalon.

Bij de inhuldiging van koning Willem-Alexander werd er eveneens gekozen voor lange jurken met hoeden. Het leverde prachtige plaatjes op.

Amalia en Alexia hebben de historische dresscode eveneens omarmd.

Anno 2024 is Nederland de enige monarchie waar we deze dresscode nog zien. Als er bij andere monarchieën overdag een lange jurk wordt gedragen, dan gaat dat gepaard met een diadeem. Wat mij betreft blijven we de uitzondering omarmen. Lange jurken gaan perfect samen met een mooie hoed. Nu al zin in morgen!

Meer lezen over koninklijke etiquette? Ik heb wat aanbevelingen voor je.